Czas na post. Śledzie i żur wkraczają na stół

W Środę Popielcową ksiądz wiernym posypywał głowy popiołem, który był wykorzystywany też w domach. Przygotowujące się do czterdziestodniowego postnego gotowania gospodynie szorowały nim garnki tak by zmyć tłuszcz, który osadził się w naczyniach w czasie karnawału.

Granicą między okresem zabawy a postu były ostatki. Zgodnie z tradycją żegnanie starego wesołego i witanie nowego smutnego czasu odbywało się w wiejskich karczmach. Wieczór spędzano na tańcach i sytym biesiadowaniu, a wraz z wybiciem północy rozluźnienie zastępowała powaga. Wtedy też na stole pojawiał się postny posiłek. Najczęściej śledzie, mleko i jaja.

Zwyczajowo Popielec był właśnie dniem symbolicznej zmiany serwowanych potraw. Kaloryczne, które w zimowe dni miały dodawać energii i dodatkowych centymetrów w pasie, które jak wierzono grzeją kiedy temperatury spadają ustępowały miejsca prostym i postnym. Właśnie tego dnia w wielu wsiach wieszano na sznurku śledzie, które często gościły w poście na stołach. Innym zwyczajem było obwożenie garu z żurem, który także stawał się podstawą diety w tym okresie.

Śledzie to podstawa kuchni kaszubskiej oraz mieszkańców Pomorza. W przekazywanych z pokolenia na pokolenie przepisach można znaleźć sporo propozycji podania śledzi w postne dni. Najczęściej przyrządzany jest z cebulą i w śmietanie. Jednak w różnej postaci. W ubiegłym roku na Listę Produktów Regionalnych i Tradycyjnych wpisano śledzia mancowanego po kaszubsku. Typowe postne danie obiadowe z tego regionu kraju, którego podstawą jest odpowiedniej wielkości ryba odławiana przy pomocy sieci skrzelowej zwanej mancą. Stąd nazwa potrawy.

https://www.gov.pl/web/rolnictwo/sledz-mancowy-po-kaszubsku

Podobnym daniem jeśli chodzi o składniki, ale zdecydowanie innym w konsystencji jest rosopita. Zupa śledziowa znana i do dziś przyrządzana w części Kujaw znalazła się na Liście Produktów Regionalnych i Tradycyjnych w 2013 roku.

https://www.gov.pl/web/rolnictwo/rosopita

Obie potrawy to typowo regionalne, które można spróbować goszcząc w rejonach, z których pochodzą lub przyrządzić samemu w domu. Inaczej jest z żurem, który do dziś jest jednym z postnych dań jedzonych na terenie całej Polski. Wśród tych wpisanych na przywoływana tutaj listę jest ten pochodzący ze Śląska. Oczywiście jedzony z kartoflami i mięsną wkładką stąd nazwa żeniaty, czyli połączony w jednym garnku ze wzbogacającymi go dodatkami.

https://www.gov.pl/web/rolnictwo/zur-zyniatyzur-zeniaty

Kiedyś postne potrawy dominowały w czasie przygotowań do Wielkanocy. Poszczono z przyczyn religijnych, ale było też drugie dno zmiany diety w okresie przedsiwośnia. Zima, kiedy było mniej pracy w gospodarstwie, a zimno się „zajadało” post miał pozbyć się zbędnych kilogramów.